بررسی اثر عصاره میوه گیاه دارویی خارخاسک بر قند خون در موش صحرای

مقدمه: 

گیاه خارخاسک بومی ایران بوده، در طب سنتی، خواص درمانی متفاوتی چون دفع سنگ کلیه و مثانه، رفع التهاب مجاری ادرار و تنظیم فشارخون دارد. هدف: در این بررسی، هدف ارزیابی اثرات مقادیر متفاوت از عصاره میوه گیاه خارخاسک بر قندخون در موش صحرایی دیابتی در مقایسه با داروی گلی بن کلامید در کوتاه مدت و بلند مدت است. روش بررسی: تعداد 60 سر موش صحرایی نر بالغ نژاد ویستار به وزن 250 - 200 گرم انتخاب، در شرایط یکسان نگهداری و به وسیله تزریق استرپتوزوسین با دوز 50 میلیگرم بر کیلوگرم داخل صفاقی دیابتی شدند. عصاره هیدروالکلی گیاه خارخاسک در دوزهای 15، 30، 60، 150، 250، 500، 750 و 1000 میلیگرم بر کیلوگرم در بررسی فاز حاد و در دوزهای 500، 750 و 1000 در بررسی فاز مزمن و داروی گلی بن کلامید به مقدار 10 میلیگرم بر کیلوگرم (محلول در ml 3 DMSO 10%    ) به روش داخل صفاقی تزریق شد. سپس نمونه خون از ورید دمی موشهای ناشتا و 2 ساعت پس از تغذیه جمعآوری و قند خون با استفاده از دستگاه گلوکومتر اندازهگیری شد. نتایج: نتایج آنالیز آماری نشان داد عصاره هیدروالکلی میوه گیاه خارخاسک سبب کاهش وابسته به دوز قندخون در موشهای دیابتی در مقایسه با داروی معیار (گلی بن کلامید 10 میلیگرم بر کیلوگرم) و گروه شاهد (DMSO 10% ) میشود؛ به شکلی که دوزهای 15، 30، 60، 150، 250 و 500 میلیگرم بر کیلوگرم تاثیر معنیداری بر قند خون نداشتند، در حالیکه دوزهای 750 و 1000 سبب کاهش پیشرونده قند خون 2 ساعته و ناشتا شدند (000/0p=). نتیجهگیری: عصاره هیدروالکلی میوه گیاه خارخاسک باعث کاهش وابسته به دوز قندخون در موشهای دیابتی شد. انجام بررسیهای بیشتر و طولانیتر و بررسی اثرات جانبی گیاه در میان جمعیت هدف پیشنهاد میشود.  

خارخاسک

گیاهى است علفى، یک ساله داراى ساقه هاى خوابیده با انشعابات گسترده بر سطح خاک و پوشیده از تار که برگ و ساقه هاى جوان آن را تارهاى ظریف ابریشمى مى پوشاند. برگ هاى آن متقابل غالباً نامساوى و مرکب از برگچه هاى کوچک و ریزى است که به تعداد ۶-۳ زوج در طرفین دمبرگ اصلى جاى دارند. گل ها زرد کوچک و منفرد هستند. میوه آن شیزوکارپ ناشکوفا که در موقع رسیدن قسمت هاى پنج گانه آن از هم جدا و پراکنده مى شوند هر یک از این قسمت هاى پنج گانه در سطح بیرونى خاردار است. قسمت هاى مورد استفاده این گیاه، میوه، دانه، برگ، ریشه و گاهى کلیه اعضاى گیاه است ولى بیش از همه میوه آن مورد استفاده قرار مى گیرد. رنگ میوه هاى آن سبز مایل به زرد، بدون بو و با طعم مشخص است. میوه هاى این گیاه را در اواخر تابستان و اوایل پاییز جمع آورى مى کنند. این گیاه پراکندگى وسیعى در نواحى مختلف کره زمین دارد. به طورى که مى توان آن را در غالب نواحى دنیا مشاهده کرد. ترکیبات شیمیایى گیاه خارخاسک شامل رزین، تاش، روغن ثابت، آلکالوئید، پلى فنل ها و مواد معدنى شامل کلسیم، فسفر، آهن، سدیم، پتاسیم، گوگرد، ازت و کلر است. پنج نوع ماده گلیکوزیدى نیز دارد که همه آنها داراى گلوکز است و علاوه بر گلوکز قندهاى رامنوز و آرابینوز را هم شامل مى شود. خارخاسک به عنوان مدر، دفع کننده سنگ هاى مجارى ادرارى و تقویت کننده قواى جنسى به کار مى رود. در طب گذشته براى خارخاسک اثر مدر و دفع کننده سنگ هاى مجارى ادرارى و تقویت کننده قواى جنسى قائل بوده و از آن به عنوان درمان کننده عفونت و التهاب لثه استفاده مى شده است. از فرآورده هاى موجود در بازار مى توان قطره پروستاتان، قطره سنکل و قطره آفرودیت را نام برد.

منبع : بانک جامع مقالات پزشکی